Petrol fiyatlarında son dönemde ciddi hareketlilik yaşanıyor. Türkiye'nin yıllık enerji ithalatının 40-50 milyar dolar civarında gerçekleştiği, akaryakıt fiyatlarında da "brent petrol" kaynaklı yükselişlerin gerçekleştiği dikkate alınırsa gözümüz bu yıl petrol fiyatlarında da olacak. Brent petrolün varili uluslararası piyasalarda (dün saat 12 itibarıyla) 87-88 dolar bandında seyrediyor. Bu rakam, 1 Aralık 2020'de görülen 68 dolar dip seviyesine göre yaklaşık yüzde 30 yukarıda...

Neler yaşanıyor? Öncelikle son bir haftada jeopolitik tarafta yaşanan gerilimleri hatırlayalım:

 Salı akşamı Irak-Türkiye Ham Petrol Boru Hattı'nın yaklaşık 511. kilometresinde patlama yaşandı. BOTAŞ ekiplerince Kahramanmaraş'taki petrol akışının durdurulması, arz daralması endişelerini artırdı.

Pazartesi günü Yemen'deki Husilerin, Birleşik Arap Emirliklerine düzenledikleri saldırı, piyasalarda arz kesintilerine ilişkin korkuları tırmandırdı. Husilerin, Abu Dabi'nin Musaffah bölgesine düzenlediği İHA saldırısı sonucu üç yakıt tankerinde patlama meydana gelmişti.

Hafta boyunca, önemli petrol üreticisi olan Rusya ile ABD ve NATO arasında, Ukrayna kaynaklı gerilimler gündemde kaldı. Beyaz Saray Sözcüsü Jen Psaki; Rusya'nın Ukrayna'yı işgal etmesi durumunda bütün seçeneklerin masada olduğunu, Mosova yönetiminin her an saldırabileceği bir aşamada bulunulduğunu söylemişti.

Zaman zaman Rusya'nın Yamal Boru Hattı üzerinden Avrupa'ya gaz akışının kesilmesi ve şubattan itibaren bu kesintilerin bazı gerilimler sebebiyle artabileceği riski de petrol fiyatları üzerinde gerilimi tırmandırıyor.

ARZ TALEPTE SON DURUM

Yukarıda saydıklarımız gibi fiyatlara tesir edebilecek anlık sıcak gelişmeler dünyanın her bölgesinde her an yaşanabilir. Bizi asıl ilgilendiren, ana çerçeve... Bu sebeple önce arz ve talep durumuna bakalım:

Uluslararası Enerji Ajansının (IEA) son açıklanan raporuna göre; salgın devam etmesine rağmen 2021 yılının son çeyreğinde küresel petrol talebi 98,9 milyon varile ulaşmış.

Bu talep, salgının ağırlığını hissettirdiği 2020'nin ilk yarısında günlük 90 milyon varillere kadar gerilemişti.

Yine rapora göre küresel petrol üretimi geçen ay, günlük ortalama 98,6 milyon varil seviyesinde gerçekleşmiş.

PETROL FİYATLARI NE OLACAK?

Bu rakamlara göre arz, küçük de olsa talebin gerisinde kalmış. Görünen o ki bu küçük fark bile petrol fiyatlarını haftalardır yukarı ittiriyor. Herkesin cevabını merak ettiği soru şu; petrol fiyatlarında bundan sonra ne olacak? Brent, 100 dolara yükselir mi? Bu durumda içeride, hane halklarının bütçesinden tutun da enflasyona kadar herşeyi etkileyen akaryakıt fiyatları nerelere kadar çıkabilir? Dikkatimi çekenleri paylaşıyorum:

Dünyayı iki yılı aşkın süredir altüst eden Covid pandemisinde, 'Omicron' varyantı ile son perdenin oynandığı yönünde beklentiler kuvvetleniyor. Bu beklenti; son varyantın "hastaneye yatış" ve "ölüm" vakalarına "çokça sebebiyet vermemesinden" kaynaklanıyor.

Bugün dünya ekonomisinde ana senaryo buna göre şekilleniyor. Bu sebeple küresel sanayi üretiminin ve dünyada turizm başta olmak üzere insan hareketliliğinin, geçen iki yıla göre hissedilir şekilde hareketlenmesi bekleniyor. Yani petrolde hem endüstriyel hem de ulaştırma kaynaklı talep artacak. (Sadece Türk hava sahasında geçen yıl gerçekleşen uçuş sayısının, 2020'ye kıyasla yüzde 38,5 arttığını hatırlatalım.)

OPEC'e göre küresel petrol talebi bu yıl, geçen senenin ortalamasına göre günlük bazda 4 milyon 150 bin varil artarak, 100 milyon 790 bin varile ulaşacak.
Bazı raporlarda ise küresel petrol arzını "günlük 6 milyon 200 bin varile kadar artırmak gerekebileceği" belirtiliyor. Sonuç olarak dünya, arz ve talepte başa baş bir denge tutturmak zorunda... Bu zorluk, fiyat belirsizliğine sebep oluyor. Şimdi Türkiye'yi de ilgilendiren Brent petrolün grafiğine bakalım, orada önemli kırılmalar yaşanıyor:

Brent, en son 2014 yılının ortalarında 100 dolar seviyelerinde bulunmuş.

O günden sonra iki önemli dip seviyesi gerçekleşmiş. Ocak 2016'da 27,10 dolar ve Nisan 2020'de 15,98 dolar ile son 10 yılın iki düşük seviyesi görülmüş.

Bu süreçte Ekim 2018 ve Ekim 2021'de 86,70 dolar ile iki defa zirve görülmüş. Bugün brent pertol bu "çift tepe" formasyonunu da kırmış durumda.

Fiyatlar eğer haftalık kapanışlar itibarıyla 86 dolar üzerinde kalıcı olursa, 8 yıl aranın ardından bu sene, petrolde 100 dolara doğru hareketlilik kaçınılmaz olacak.

Son rakamlara göre benzin ve motorin fiyatlarının litresi, 14 TL'nin üzerinde seyrediyor. Petrolde 100 dolar senaryosu gerçekleşirse; döviz ve küresel ürün fiyatlarının sabit kalması halinde bile pompada, litresi 16 TL'nin üzerinde fiyatlamalar görülebilir.

Yine brent petrolün 100 doları görmesi, ithalatçı bir ülke olarak Türkiye'nin cari açığı ve enflasyonu üzerinde bir miktar baskı oluşturabilir.

ÖNEMLİ NOT: Bugün Cenevre'de Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ile ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken'ın bir araya gelmesi bekleniyor. Ukrayna krizi hakkında gelebilecek olumlu mesajlar, Brent petrol üzerindeki baskıları bir miktar azaltabilir.

ÖMER FARUK BİNGÖL